شادی و نشاط؛ حق دانش آموزان و نیاز محیط های آموزشی

تهران- ایرنا- مدارس و محیط های آموزشی كه به نوعی خانه دوم برای فرزندان ما به شمار می آیند، نیازمند فضایی شاد و نشاط آفرینند؛ فضایی كه در كنار ایجاد علاقه مندی بیشتر دانش آموزان به محیط آموزشی، بستر بروز خلاقیت ها خواهد شد.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، نظام آموزش و پرورش بی شك نقشی مهم در بروز خلاقیت افراد دارد. برای این منظور سیستم آموزشی به رغم بسیاری از مشكلات و نارسایی های موجود، باید به سمت بهبود و ارتقای شاخص ها و امكانات خود گام بردارد. یكی از این شاخص ها، شادی و نشاط در مدارس و محیط های آموزشی است، چرا كه دانش آموزان در فضای شاد انگیزه بیشتری برای حضور فعال در مدرسه خواهند داشت؛ فضایی كه می تواند زمینه بروز و ظهور خلاقیت ها باشد.
شادی و نشاط یكی از ضرورت های جامعه است كه می تواند به پویایی و سرزندگی آن منجر شود و با ایجاد خلاقیت و انگیزه در میان افراد به پیشرفت جامعه یاری رساند.
این روزها اما آمارها و گزارش های خوبی از وضعیت شادی و نشاط در جامعه ایران به گوش نمی رسد و طبق آمارهای جهانی، ایران در میان كشورهای جهان از رتبه پایینی در زمینه شادی برخوردار است. لاجرم محیط های آموزشی ما نیز از این شرایط جدا نیستند.
این در حالی است كه در آموزه های دینی و فرهنگ ملی ما به دفعات بر اهمیت نشاط و شادی تاكید شده است. در قرآن كریم، مفهوم شادی بارها با الفاظی مانند فرح، فرحوا، تفرح، تفرحوا، تفرحون، یفرح، فرحون و فرحین» آمده است.
خداوند در آیه 58 سوره یونس» می فرماید: بگو به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند كه از آنچه گردآوری كرده‏ اند بهتر است.(قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ)
در حكمت 8 نهج البلاغه» نیز از حضرت علی (ع) نقل شده است: این دل ها همانند بدن ها خسته و افسرده می شوند و نیاز به استراحت دارند، در این حال، نكته های زیبا و نشاط انگیز برای آنها انتخاب كنید.
در كنار فرهنگ دینی ما، فرهنگ كهن ایران زمین هم سرشار از نمادهای شادی و نشاط است كه آیین ها و جشن های شادی چون یلدا» و نوروز» از جمله این نمادها هستند.
حال پرسش اینجا است كه با وجود تمام ظرفیت های مذهبی و فرهنگی در ایران، چرا جامعه همواره گرایش بیشتری به غم دارد. چرا در مدارس ایران، كمتر نمادهای شادی و نشاط به چشم می خورد و برای ایجاد شادی های مثبت و سازنده تلاش چشمگیری نمی شود؟
برای بررسی هر چه بیشتر این موضوع، گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، با محمد نیك نژاد» كارشناس آموزش و پرورش و سیدحسن چلك» رییس انجمن مددكاران اجتماعی ایران گفت وگویی را صورت داد.

** اهمیت توجه به نمادهای شادی در مدارس
ایجاد فضای نشاط آفرین در مدارس با راهكارها و ابزارهای متفاوت، موضوعی است كه كارشناسان بر آن تاكید دارند.
نیك نژاد در این زمینه در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا گفت: باید در مدارس از نمادها، رنگ ها و نشانه های شادی آور استفاده كرد. فضای مدارس ما به لحاظ فیزیكی برای دانش آموزان ایجاد نشاط نمی كنند. ساختمان مدارس در بیشتر موارد قدیمی و تا اندازه تخریب شده است. طراحی داخل كلاس ها نیز معمولا یكنواخت و كسالت آور است و در بیشتر موارد حتی كلاس های دانش آموزان درست و حسابی رنگ نشده است.
این كارشناس آموزش و پرورش در ادامه بر اهمیت پوشش دانش آموزان در ایجاد نشاط و شادی آنان تاكید كرد و افزود: رنگ و طرح لباس های فرمی كه مدارس چه برای پسران و چه برای دختران در نظر می گیرند باید نشاط را برای دانش آموز به ارمغان آورد اما در بیشتر موارد پوشش دانش آموزان در مدارس قدیمی است و حتی رنگ های استفاده شده برای لباس ای فرم دانش آموزان رنگ های كدر و تیره است.
به گفته نیك نژاد یكنواختی نگاه های حاكم بر كتب درسی و روندهای آموزشی نیز معضل دیگری است كه وضع را بدتر می كند. وی در این زمینه افزود: متاسفانه محتوای غالب كتاب های درسی در مدارس ما به روش بسیار خشكی ارایه شده و نوع تدریس معلمان نیز این شرایط را بدتر می كند، به گونه ای كه دانش آموز باید سر كلاس بنشیند و به سخنرانی خشك معلم گوش دهد. این نوع از ارایه درس توسط معلمانی كه آموزش كافی در زمینه نحوه ارایه دروس به دانش آموزان ندیده اند، رفته رفته علاقه و انگیزه را از دانش آموز می گیرد و دانش آموز را از درس و مدرسه دده می كند.
نیك نژاد اضافه كرد: تمركز سیستم آموزشی نباید روی حفظ كردن، نمره و معدل باشد، بلكه باید با شاد و انگیزه بخش كردن دروس بر پرورش استعداد و خلاقیت در دانش آموزان مستعد متمركز شود.

** غم را در مدارس نهادینه نكنیم
به اعتقاد كارشناسان، در كنار چالش هایی كه ناخودآگاه جامعه ایران را به جامعه ای غمگین تبدیل كرده، نكته مهمی نیز وجود دارد كه شاد نبودن را همواره به مردم تحمیل و تزریق می كند و آن این است كه بر خلاف غم، شادی در جامعه ایران نهادینه و فرهنگ سازی نشده است. طبیعتا مدارس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
نیك نژاد در این باره به ایرنا گفت: یكی از مبانی آموزش و پرورش جدید، ایجاد هیجان در محیط آموزشی است؛ هیجان هایی كه مبنای زندگی هستند و باعث پیشرفت در ابعاد مختلف زندگی می شوند. متاسفانه در نظام آموزشی ما هیجانات مثبت و منفی دانش آموزان اغلب سركوب می شود و اجازه بروز پیدا نمی كند. یكی ازشكل های هیجان، شاد بودن و شاد زیستن است كه در مدارس ایران كمتر دیده می شود. همه این موارد فضایی را در مدارس ایجاد می كند كه بیشتر شاهد شادی زدایی در مدارس هستیم.
وی افزود: مسوولان در مدارس بیشتر از مراسم های عزاداری استقبال می كنند تا مراسم شاد. در مراسم های شاد اگر دانش آموزان بخواهند كمی بیشتر شادی كنند به سرعت جلوی این شادی گرفته می شود. این در حالی ست كه مدارس باید بكوشند بیشتر از غم، شادی را میان دانش آموزان نهادینه كنند.
در همین چارچوب، چلك نیز با ابراز تاسف نسبت به نهادینه شدن غم در جامعه ایران گفت: در حالی كه در هیچ كشوری به اندازه ایران بهانه برای شادی و نشاط وجود ندارد، در جامعه ما فرهنگ شادی هنوز تعریف نشده است؛ تا جایی كه گاهی اوقات شادی در جشن ها و اعیاد ما شباهت عجیبی به عزاداری پیدا كرده است و این فرایند به دلیل تعریف نشدن شادی و ابزار شادی است.
رییس انجمن مددكاران اجتماعی ایران افزود: ما برای مراسم های عزاداری همواره برنامه ریزی داریم و ستاد تشكیل می دهیم اما در خصوص جشن ها و شادی ها، بیشتر دیده شده كه این برنامه ریزی وجود ندارد. این وضعیت متاسفانه در مدارس نیز به چشم می خورد.
چلك در ادامه، فرهنگ سازی برای شادی را فقط وظیفه دولت و كارگزاران دولتی ندانست و نقش مردم و بخش های غیر دولتی را نیز در این امر بی بدیل توصیف كرد.
كلام آخر آنكه، شادی و نشاط موتور محرك جامعه ای خلاق، پویا و موفق است. برای ایجاد شادی فراگیر در جامعه اما مولفه های زیادی لازم است كه بسترسازی برای شادی و نشاط از مهم ترین این مولفه ها است. بی شك كودكان و نوجوانان به عنوان آینده سازان این سرزمین، بخش مهمی از جامعه هستند كه كیفیت بسترهای پرورشی و آموزشی آنان از خانواده گرفته تا مدرسه از حساسیت ویژه ای برخوردار است. از این رو مسوولان و تگذاران حوزه آموزش و پرورش باید جدی تر از قبل به این بایسته بنگرند.

چگونه مدرسه را جالب و ارزشمند کنیم:

چگونه مدرسه را به یک محیط جذاب و دوست داشتنی برای دانش آموزان تبدیل کنیم؟

آیا جو و حال و هوای مدرسه مهم است؟ آیا رابطه‌ای بین جو و محیط مدرسه و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان وجود